جامعه مدنی همان گونه که مسیر یک ساله دولت را نظاره و مرور وجمع بندی میکند می بایست مسیر خود را نیز جمع بندی کند. به نظر می رسد صبر وانتظار در بخش مهمی از جامعه مدنی سیاست موثر و گاه غالبی بوده است.بخش های زیادی از جامعه مدنی به جای صبر و انتظار می تواند سیاست صبر واعتراض و به جای انفعال و نظاره گری، ارتباط و کنشگری را جایگزین کند
یک سئوال بسیار جدی و استراتژیک در برابر دولت روحانی از یک سو و فعالان سیاسی و مدنی خواهان اصلاحات و تحولات تدریجی قرار میگیرد و آن این است که نسبت دولت (وعدهدهنده تغییر فضا که خود با حمایت موثر و جدی افراد شاخص اصلاحطلب سر کار آمد) و رهبر جمهوری اسلامی و جریان مخالف گشایش فضای داخلی که به شدت از سوی رهبر حمایت (و هدایت) میشود، چیست؟
اینک نیز سخنان رهبر نیشتر به همان زخم کهنه است. شاید بسیاری از دوستان اصلاح طلب/اعتدالگرا در داخل کشور که تحت فشار شدیدند و بالطبع بیشتر پیش پا و پیش روی "امروزین" را میبینند؛ نمیتوانند نیشتر به این زخم کهنه بزنند و یا تناسب قوای "ظاهر"ی کنونی اجازه و یا انگیزه یادآوری این رویا را به آنها نمیدهد، ولی آیا در فضای امنتر خارج از کشور هم نمیتوان نیشتر به این زخم کهنه زد (البته با رعایت همه مصالح و مناسک مربوطه!)و سخنی از "فردا" به میان آورد؟